Uwolnić Trójmiejskie strumienie!
Jesienią 2024 roku wzięłam udział w programie Turning the Tide, który koncentrował się na kreatywnym podejściu do wyzwań związanych ze zmianami klimatu w miastach nadmorskich.
W projekcie „Uwolnić Trójmiejskie Potoki!” przedstawiłam kreatywne wizje renaturyzacji lokalnego potoku w Sopocie. Poprzez spacery z przewodnikiem, warsztaty kreatywne i animacje, projekt podkreślał potrzebę przywrócenia potoków do stanu naturalnego i wydobycia ich na światło dzienne, a także ponownego połączenia naszej społeczności z naturą.
Szczególne podziękowania dla Koła Sopockie Potoki oraz pana Włodzimierza Śliwińskiego za pomoc w organizacji spaceru.
Miejsce pierwsze – Park przy ul. Obodrzyńców
Miejsce drugie – Boiska obok przychodni na Brodwinie
W kontekście zagrożeń i wyzwań związanych z kryzysem klimatycznym w miastach położonych nad wodą szczególnie porusza mnie to, w jaki sposób gospodaruje się strumieniami wpadającymi do morza i podporządkowuje je infrastrukturze miejskiej. Przykładem jest Sopot – przepływa przez niego aż 11 strumieni, z czego większość jest skanalizowanych na odcinku miejskim. Kto z nas wie, że bezpośrednio pod znanym deptakiem na ul. Monte Cassino przepływa Potok Wiejski? Od nazwy innego strumienia, Kamiennego Potoku, wzięła się nazwa całej sopockiej dzielnicy, mimo że w obecnych czasach jest on niemal całkowicie schowany pod ziemią.
Kamienny Potok
Przyczyn zabetonowywanie nadmorskich potoków jest kilka – np. pozyskanie miejsca na infrastrukturę miejską i przestrzeń rekreacyjno-usługową, ograniczanie okresowych zanieczyszczeń wody przy ujściach rzek do morza podczas silnych opadów. Jednak w czasie pogłębiającego się kryzysu klimatycznego odsłonięcie takich miejsc i przywrócenie koryta rzeki do naturalnego stanu niesie za sobą wiele korzyści.
Praktyka odsłaniania potoków na światło dzienne nazywana jest mianem “Daylighting”. Umożliwia ona stworzenie siedliska dla dzikiej przyrody oraz miejsca, w którym ludzie mogą obcować z naturą. Dzięki odsłonięciu koryta rzeki miasto jest w stanie lepiej radzić sobie z odpływem wody burzowej. Taki obszar pomaga redukować również emisje dwutlenku węgla oraz zapewnia ochłodę w upalne dni. Poza walorami praktycznymi, ważnym aspektem jest odrodzenie się historycznych i kulturowych powiązań z wodą w danym obszarze. (Źródło)
1. Spacer z przewodnikiem
wzdłuż Kamiennego Potoku
2. Warsztaty
o naszej relacji z wodą w mieście
+ kreatywne wizje odsłonięcia fragmentów potoku – ich Daylighting’u
3. Animacja
– immersyjna wizja renaturyzacji Kamiennego Potoku.
Celem spaceru było wspólne przyjrzenie się naszym lokalnym potokom, a szczególnie takim, które zostały w dużej mierze schowane pod ziemią w skutek rozwoju miasta. Podczas tego spotkania grupa uczestników przeszła się wzdłuż Kamiennego Potoku, docierając do jego źródeł na Brodwinie. Spacerując jego szlakiem, szukaliśmy/łyśmy miejsc, w których płynie on pod ziemią, a mógłby być potencjalnie odsłonięty na powierzchnię, poznając historię tego strumienia i dzielnic, przez które przepływa. Spacer zakończyliśmy/łyśmy nad rzeką Swelinią, żeby zobaczyć, jak rzeka może wyglądać w stanie naturalnym.
Prowadzący: Rafał Kubiś, Prezes PTTK w Sopocie
Park near Obodrzyńców street
Retention reservoir near Obodrzyńców Street
at the sources of Kamienny Potok stream
Brodwino
Kamienny Potok district
Swelina river
Woda jako łącznik – kreatywne warsztaty o wodzie i renaturyzacji potoku w Sopocie
Podczas warsztatów wspólnie z uczestnikami i prowadzącymi – Agatą Biernacik i Kasią Świstek – zagłębiliśmy/łyśmy się w temat naszych relacji z wodą. Spotkanie rozpoczął pokaz specjalny krókiego, inspirującego filmu. Skupiliśmy/łyśmy się na wodzie w kontekście miejskim, jej przyszłości i roli w kształtowaniu wspólnych przestrzeni. Druga część spotkania poświęcona była na kreatywne warsztaty, podczas których wspólnie wyobraziliśmy/łyśmy sobie, jak wybrane fragmenty Kamiennego Potoku w Sopocie mogłyby się zmienić po odsłonięciu ich na światło dzienne, wykorzystując informacje zebrane podczas wcześniejszego spaceru z przewodnikiem. Integrując metody mapowania kulturowego, mapy myśli i symulacji ról (role play) szukaliśmy/łyśmy zrównoważonych i kreatywnych rozwiązań. Efektem były mapy, które posłużyły mi w finalnym etapie rezydencji do stworzenia animacji o omawianych miejscach.
Experts invited to the workshops
Agata Biernacik – współzałożycielka Fundacji ‘PLONY’ oraz ogrodu społecznościowego na terenie Stoczni Cesarskiej w Gdańsku. Absolwentka Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej. Na co dzień angażuje się w działania na styku przestrzeni miejskiej, ekologii i społeczności lokalnych – promując zrównoważony rozwój oraz skupiając się na budowaniu kompetencji społecznych i wspieraniu procesów tworzenia wspólnych przestrzeni w mieście.
Katarzyna Świstek – architektka krajobrazu, zawodowo odpowiedzialna za wykorzystanie deszczu do poprawy jakości życia. Dla przyjaciół przewodniczka po przyrodniczych zawiłościach. Projektuje krajobraz z poszanowaniem naturalnych siedlisk. Współtworzyła wiele projektów ogrodów deszczowych w Gdańsku. Absolwentka Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu i Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi.
Jako metodę przeprowadzenia kreatywnej części warsztatów wybrałyśmy połączenie role-play i mapy myśli. Przygotowałyśmy kilkanaście kart postaci, które opisywały postacie ludzkie i poza-ludzkie, takie jak: Pacjent przychodni, 12-letni chłopiec, lokalny przewodnik, kreatywna dusza; a także: Zarośla wierzbowe, kijanki, kosaciec, żywokost lekarski itp. Każda z kart postaci posiadała opis najważniejszych cech, szczególne moce (umiejętności) oraz wyzwania (zagrażajace jej czynniki). Każda z osób uczestniczących wylosowała kartę danej postaci i wcielając się w nią, wchodziła w dialog z innymi, tworząc wizję odsłoniętego strumienia. Jako tło posłużyły nam mapy sateliaterne przedstawiające wybrane fragmenty Kamiennego Potoku. Uczestnicy mogli również odnieść się do dodatkowych informacji zwiaząnych z danym miejscem, np. bliskość przychodni lub przedszkola, średni wiek okolicznych mieszkańców.
Miejsce 1: Park przy ul. Obodrzyńców (Sopot Kamienny Potok)
Pierwsze miejsce, w którym Kamienny Potok przepływa pod powierchnią ziemi, a mógłby potencjalnie być odsłonięty, to skwerek zieleni przy ul. Obodrzyńców, niedaleko SKM.
W tym miejscu płynął kiedyś w otwartym korycie Kamienny Potok, tworząc stawy. W latach 80-tych stawy te zasypano i skanalizowano Potok.
Podczas warsztatów pojawiły się ciekawe pomysły na to, w jakiej formie możnaby przywrócić owe stawy i potok, m.in: Punkt obserwacyjny dla dzieci, wyspa dla dzikiej przyrody, mostki i ławki, trzcinowisko, krzewy owocowe, przestrzeń na ogród miejski / ogród deszczowy.
Miejsce 2: Boiska przy przychodni (Sopot Brodwino)
W górnym biegu Kamiennego potoku, jest miejsce w którym przepływa on między blokami, skanalizowany pod powierzchnią ziemi. Na powierzchni są dwa małe, asfaltowe boiska, które są obecnie nieużywane – w sąsiedztwie wybudowano nowy kompleks boisk i skate park. Odsłonięcie tego potoku na światło dzienne byłoby korzystne dla dzieci, pacjentów przychodni i dla mieszkańców okolicznych bloków.
Uczestnicy wyłonili wiele pomysłów na przywrócenie tej przestrzeni do życia, takie jak: wygodne ścieżki i ławki dla pacjentów przychodni, oczyszczające rośliny, drzewa owocowe, oświetlenie, altana na warsztaty i spotkania, rzeka o łagodnych brzegach, niedużej głębokości i wartkim nurcie, krzewy roślin o pięknym zapachu.
Finalnym etapem projektu było stworzenie przeze mnie dwóch animacji 3D, będących wyobrażeniem na temat tego, jak oba wybrane fragmenty Kamiennego Potoku mogłyby wyglądać po odsłonięciu. Podczas ich projektowania posługiwałam się wnioskami i pomysłami osób uczestniczących we wcześniejszych warsztatach. Za pomocą metody trackingu naniosłam animację na rzeczywiste ujęcia oraz dodałam kompozycję dźwiękową, żeby zwiększyć jej immersyjność. Na początku oraz na końcu każdej animacji pokazany jest dla kontrastu stan obecny danego miejsca.
3d scene
camera tracking
Miejsce 1: Park przy ul. Obodrzyńców (Sopot Kamienny Potok)
Park, pomimo, tego, że już wcześniej pełnił funkcję przestrzeni zielonej, po zmianie stał się oazą dla wielu gatunków roślin i zwierząt, a także miejscem relaksu przy wodzie. Koryto rzeki zostało poprowadzone w ten sposób, żeby utworzyły się jej równoległe odcinki, rozlewające się miejscami w stawy, które stały się domem dla gatunków ryb, takich jak strzebla potokowa, oraz dla ptaków, takich jak kaczki czy kosy. Dla szukających odpoczynku lub zabawy powstały instalacje takie jak kładka obserwacyjna oraz naturalna ścieżka z pieńków.
Miejsce 2: Boiska przy przychodni (Sopot Brodwino)
Po pozbyciu się ogromnych połaci starego asfaltu, na powierzchnię ziemi odsłonięty został bystry potok, tworzący małą wyspę przeznaczonej dla dzikiego ptactwa, a także płytkie jeziorko, porośnięte trzcinami, kaczeńcem żywokostem lekarskim. Przy potoku ułożona została również rozkładajaca się, drewniana kłoda, która jest miejscem edukacji o procesach biologicznych odbywających się w naturze. Okazała wierzba zapewnia cień oraz schronienie dla ludzi i zwierząt, przy okazji świetnie czując się w okolicy wody. Wygodne ścieżki i ławki umożliwiają poruszanie się osobom w każdym wieku, a zarośla dzikiej róży dostarczają kojących doznań zapachowych, m.in. dla pacjentów pobliskiej przychodni.
• Woda jest łącznikiem, który przeplata nasz krajobraz i spaja ekosystemy. Jako żywioł, woda ma zdolność tworzenia połączeń, które są zarówno dosłowne, jak i symboliczne. To woda kreuje przestrzenie wspólne, które stają się miejscami spotkań różnych form życia, w tym ludzi. Miejskie strumienie i inne akweny są ważnym połączeniem z naszą historią i kulturą.
• Uczestnicy projektu, mieszkańcy Trójmiasta, chcą mieć realny wpływ na to, jak przeprowadzane są zmiany w infrastrukturze wodnej w ich mieście, ale nie są pewni, jak sprawić, by ich głos był brany pod uwagę.
• Podczas warsztatów o wodzie okazało się, że wiele osób ma głęboki, osobisty, emocjonalny stosunek do wody, a temat ten budzi w nich wiele różnych wspomnień i skojarzeń.
• Wiele strumieni zostało schowanych pod ziemią dawno temu, gdy publiczny stosunek do ich roli był użytkowy, a wiedza o ekosystemach niewielka. W obecnych czasach mamy wiedzę i możliwości żeby przywrócić stan wielu strumieni do naturalnego, ale ważne jest zaangażowanie mieszkańców. Żeby takie zaangażowanie uzyskać, trzeba pokazać, że zmiana jest możliwa oraz pomóc wyobrazić sobie, że mogłoby być lepiej. Funkcję wyobrażeniową może pełnić np. animacja.
• W projektowaniu wspólnej przestrzeni, takich jak odsłonięty fragment strumienia, mogą zderzyć się różne potrzeby – zarówno postaci ludzkich, jak i poza-ludzkich, czyli roślin i zwierząt. Biorąc je wszystkie pod uwagę i i starając się znaleźć między nimi złoty środek, można doprowadzić do stworzenia harmonijnego ekosystemu.